Jodenvervolging

Zaagje in wagon brengt redding

Het is te danken aan een zaagje dat Sonja Wagenaar-van Dam de Tweede Wereldoorlog overleefde. Als jonge Joodse vrouw (1918) uit Amsterdam komt ze na diverse onderduikadressen in kamp Westerbork terecht, maar ze weet te ontsnappen.

Ze is in het gezelschap van een mede-gevangene die in Westerbork timmerman was geweest en een zaagje uit de werkplaats had gesmokkeld. 'Meteen toen de deuren dichtgingen begonnen twee mannen een gat in de wand te zagen.'Anderen in de wagon reageerden panisch', zei mevrouw Wagenaar in 2010 in een video-opname gemaakt door Herinneringscentrum kamp Westerbork . 'Maar wij vonden dat we het recht hadden om ons leven te redden.'

Zo komt ook voor mevrouw Wagenaar het moment dat ze in de rijdende trein uit het gat kruipt. 'Ik kwam op een bumper terecht en wist niet wat ik moest doen. De rails zag ik onder mij wegvliegen.'
Ze kan daar niet blijven zitten, want de volgende wil naar buiten. 'Sonja, zei hij, je moet eraf. Maar hoe? Uiteindelijk heb ik een duik genomen, net als in het zwembad.'

Mevrouw Wagenaar komt op haar buik tussen de rails terecht. 'Ik hoorde de trein over me heen ratelen.' De ontsnapping is gelukt, maar hoe moet het verder? 'Ik ging naar een spoorwegman toe met de vraag of hij me kon helpen. Maar hij zei 'nee' en holde weg. Gek hé, dat beeld vergeet ik nooit.
Een jongen die op haar afkomt, brengt mevrouw Wagenaar voorlopig in veiligheid. 'Je kunt wel bij ons in de schuur blijven, zei hij. Dat heb ik toen gedaan.' Via de schuur en een onderduikadres bij Zwolle komt mevrouw Wagenaar tegen het einde van de oorlog terecht in Drachtstercompagnie. Tussen haar ontsnapping uit de trein en de bevrijding maakt ze opnieuw angstige momenten door.

Maar als één van de 5000 overlevenden van Westerbork kan mevrouw Wagenaar in 1945 in het Friese dorp de Canadese bevrijders verwelkomen. Mevrouw Wagenaar overlijdt in 2012.