Verzet en verraad

Verzetsgroep Coevorden opgerold

In Coevorden maakt de landwacht onder leiding van Gerard Weimar de omgeving onveilig, veelal in samenwerking met de SD te Dalen en SS te Hollandscheveld. Als gevolg van een arrestatie in Schoonebeek ontstaat een golf van arrestaties door Nederlandse SS'ers en landwachters.

Arrestaties in Coevorden

Op 9 januari worden in Coevorden HBS-directeur en OD-districtscommissaris Willem Mantel opgepakt en boekhouder Harm Koning van de Centrale Handelsmaatschappij. Bertus Zwiers, wiens gezin tijdelijk was ondergebracht in de boerderij van Johannes Post, en Tonny van der Veen worden tegelijkertijd door de SS'ers opgesloten in de school van Hollandscheveld.

Er worden wapens gevonden bij boer Hartemink (Nieuwe Krim) en bij zijn vader op de Hooge Hare en in de kuil bult van boer Tijsma te Klooster. Zijn boerderij is het centrum van alle verzetsactiviteiten. De Fries Tijsma weet te ontkomen door zicht te verstoppen in het hooi en wordt vervolgens commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten in Coevorden. Willem Mantel, Harm Koning, Bernhard en Albert Hartemink worden na dagenlange verhoren naar het beruchte Scholtenshuis in Groningen gebracht. Albert Hartemink, zijn broer Bernard en Willem Mantel worden op 8 maart 1945 bij de Woeste Hoeve gefusilleerd. Koning sterft op de Noordzee aan boord van een schip vol gevangenen dat wordt beschoten.

Jan Frowijn

Kassier Jan Frowijn van het Distributiekantoor wordt op 6 januari 1945 gearresteerd. Hij houdt zich bezig met het verduisteren van bonnen en andere distributie bescheiden. Hij werkt in juni 1944 mee aan een overval op zijn kantoor en wordt om dat te verbergen wel met een gummistok bewerkt door de verzetsgroep Noord-Drenthe. De bewakende politieman grijpt zijn revolver en wordt neergeschoten. Jan Frowijn wordt met een hersenschudding in het Aleida Kramerziekenhuis opgenomen en ook de door een buikschot getroffen gewonde komt daar terecht. Beiden herstellen voorspoedig. Frowijn wordt dus alsnog opgepakt en overlijdt op 5 februari in Neuengamme.

Tonny van der Veen

De 21-jarige student Tonny van der Veen gaat ook naar concentratiekamp Neuengamme, maar hij wordt na korte tijd weer overgeplaatst naar het Arbeitslager Wilhelmshafen bij Bremen. Tonny vangt in de oorlog geallieerde vliegers op en zorgt voor distributiebonnen voor onderduikers. Hij overleeft zijn verblijf in het kamp. Tonny van der Veen treedt na de oorlog als regisseur in dienst van de R.O.N.O., verzorgt er o.a. de Drentse programma's en wordt later directeur van deze omroeporganisatie. Hij ontmoet in Duitsland Bertus Zwiers. Ook hij keert terug naar Drenthe (Nieuwlande).

Verder werden nog tal van arrestaties uitgevoerd in Coevorden en Nieuwe Krim. Deze arrestanten zijn voor het grootste gedeelte nog tijdens de bezetting uit hun gevangenschap teruggekeerd.Geert Lambers, Rudolf van der Veen en zijn gelijknamige zoon worden na korte tijd weer vrijgelaten. De SS maakt zich in Coevorden verdienstelijk door bezoeken te brengen aan bioscopen. De vrouwen moeten de zaal eerst verlaten, waarna de mannen worden gecontroleerd.

Geert Wolbers

Als voorzitter van de door de oorlog verwoeste zuivelfabriek heeft Geert Wolbers het in 1945 extra moeilijk, omdat van de zeven bestuursleden er drie in verband met hun NSB-lidmaatschap en een wegens huisarrest niet meer beschikbaar waren.

Hij behoort in de nacht van 5 op 6 april 1945 tot drie Coevordenaren, die over de brokstukken van de Bentheimerbrug de Canadese bevrijders vragen direct Coevorden binnen te trekken. Onverrichterzake teruggekeerd ontmoet Geert in het donker een groep gedemoraliseerde Duitse militairen, die hij weet te bewegen zich over te geven. Met vijfentwintig gevangenen gaat hij opnieuw de brug over

Als lid van de BS, wordt hij hoofd van de Politiek Opsporingsdienst voor NSB'ers. Er worden onder zijn leiding ongeveer 350 Lűnenburgers gearresteerd en 293 Coevorder NSB'ers. Daaronder ook de beruchte Catharinus de Vries, bijgenaamd 'de Witte Ballon'. (Die wordt op de foto - voorgrond - door Wolbers met een amper zichtbaar vuurwapen opgebracht.) Bij de begrafenis van de Franse parachutistencommandant Jean Salomon Simon is Geert Wolbers commandant van het ere-vuurpeloton van de BS. Van 1953 tot 1982 is hij lid van de gemeenteraad.

Landwacht-commandant Gerard Weimar

Sectiecommandant Gerard Weimar wordt in 1944 landwachter. Hij richt in Coevorden een soort Scholtenshuis op waar mensen vreselijk worden mishandeld. Bij verstek vindt op 8 maart 1949 een rechtszaak plaats waar de doodstraf wordt geëist tegen 'de grootste bruut op landwacht-gebied van Drenthe'. (Zo is hij ook verantwoordelijk voor de dood van Manus en Markus Janssen uit Smilde, ook geëxecuteerd bij Woeste Hoeve.)

Tegelijkertijd wordt levenslang geëist tegen de eveneens voortvluchtig SS'er F. Merk. Die werkt eerst als veldwachter al nauw samen met de Duitsers in Appingedam. Daarna wordt hij onderluitenant van de marechaussee in Coevorden. Op 22 maart wordt de voortvluchtige Weimar ter dood veroordeeld. De Hagenaar Weimar wordt in april 1980 alsnog opgespoord, als hij als 57-jarige portier werkt in Hamburg. Hij is het slachtoffer van het speurwerk van een groep Groningers, die nog vijf andere oorlogsmisdadigers weet te vinden. Maar Weimar ontloopt niettemin zijn straf.