Johannes Hendrik Veldmeijer wordt in 1910 geboren in Assen als zoon van een sergeant-majoor, die zijn achternaam (en dus ook die van zijn zoon) in 1915 laat wijzigen in het meer Duits klinkende Feldmeijer. Van oorsprong komt hij ook uit Duitsland. Discipline, ijver en vaderlandsliefde staan thuis hoog in het vaandel.
Henk is een intelligente wiskunde- en natuurkunde student in Groningen. Vlak voor het kandidaatsexamen houdt hij het voor gezien. Tussendoor is hij ook nog een jaar als tweede luitenant in dienst geweest en daar slaat toch ook een vonk over. Het leger wil hem met zijn denkbeelden niet meer hebben. Een legerofficier wijdt hem in, in de beginselen van het nationaalsocialisme. Ondanks zijn wiskundeknobbel is Feldmeijer ook een romanticus. Ook daarom is het nationaalsocialisme aantrekkelijk: vanwege denkbeelden als mannelijkheid, strijd en heldendom.
In 1932 wordt hij lid van de NSB. Hij wijdt zich vanaf 1935 helemaal aan de partij en hij wordt vanaf 1935 steeds radicaler in zijn opvattingen. Door zijn ijver klimt hij snel op bij de NSB, waar hij tot de hardliners behoort. Hij is een fanatiek gelovige in de SS-leer van 'Blut und Boden'
Hij ontwikkelt zich tot een talentvol spreker. Eerst in achterafzaaltjes in Stadskanaal, Assen, Zoutkamp en Leeuwarden. Later beklimt hij ook in andere delen van het land het spreekgestoelte. Hij noemt in 1939 de Joden een 'veelkoppig monster' en een 'parasiterende schimmel'.
In het najaar van 1939 richt hij een nieuwe NSB-militie op: de Mussert-garde. Net als bij de SS mogen alleen jongemannen van ‘zuiver’ arisch bloed lid worden. Op 6 mei 1940 wordt Feldmeijer gearresteerd en met twintig andere staatsgevaarlijke personen opgesloten in een fort op het Zuid-Hollandse eiland Overflakkee. Als vier dagen later het Duitse leger Nederland binnenvalt, nemen hun bewakers hen mee op een dagenlange zwerftocht, die eindigt in Calais en niet in Engeland, zoals de planning was. Daar worden Feldmeijer en diverse NSB’ers door de Wehrmacht bevrijd.
Op 11 september 1940 krijgt de NSB’er de opdracht om de Nederlandse SS op te richten. Voor de militaire scholing van de SS'ers trekt hij de Drentse journalist en voormalig legerofficier Johan Meijer aan. Op 17 mei 1942 leggen in Den Haag 800 Nederlandse SS‘ers de eed af op Adolf Hitler. Bij deze gelegenheid draagt NSB-leider Mussert de Nederlandsche SS knarsetandend over aan Reichsführer Himmler.
De verhouding tussen Mussert en Himmler is voortdurend gespannen. Voor Mussert staat Himmler symbool voor die nationaalsocialisten die erop uit zijn, zijn geliefde vaderland onderdeel van het Derde Rijk te maken. Hij ziet echter machteloos toe zien hoe de Nederlandsche SS voor de bezetter hét middel wordt om de NSB langzaam maar zeker in Groot-Germaanse richting te duwen.
Reichsführer SS Heinrich Himmler brengt in 1942 aan ons land o.a. voor de overdracht van de Nederlandse SS'ers en een bezoek aan het hoofdkwartier van de NSB in Utrecht. Hij ontmoet daar ook Henk Feldmeijer..
v.l.n.r.: SS-Gruppenführer Gotlob Berger, Reichsführer Heinrich Himmler, Rijkscommissaris Dr. Seyss-Inquart, NSB-leider Anton Mussert en hoofd van de Nederlandse SS Henk Feldmeijer
Voor opname gelden dezelfde eisen als die aan de Duitse SS worden gesteld: absolute gehoorzaamheid, bepaalde fysieke eisen en een onberispelijke ‘arische’ afstamming, teruggaande tot minstens 1800. Het NSB-lidmaatschap is niet verplicht. Het uniform van de Nederlandse SS’ers lijkt veel op het zwarte uniform van de Allgemeine SS.
Kleine afwijkingen moesten de verbondenheid van de Nederlandse zwarthemden met de NSB aangeven. In plaats van de hakenkruisband om de linker mouw is in een zwart-rode driehoek de wolfsangel aangebracht. Ook op de uniformpet is de wolfsangel bevestigd boven de doodskop Op de andere mouw zijn de SS-runentekens aangebracht. Onder het uniform wordt een zwart overhemd met dezelfde kleur das gedragen.
De Nederlandse SS
De Nederlandsche SS is verdeeld in vijf territoriale standaarden: Standaard I (Friesland, Groningen en Drenthe) hoofdkwartier te Groningen, Standaard II (Overijssel en Gelderland) hoofdkwartier te Arnhem, Standaard III (Noord-Holland en Utrecht) hoofdkwartier te Amsterdam, Standaard IV (Zuid-Holland en Zeeland) hoofdkwartier te Den Haag en Standaard V (Noord-Brabant en Limburg) hoofdkwartier te Eindhoven.
Presentatie Noord-Nederland
Op 5 en 6 april 1941 presenteert de Nederlandsche SS zich aan Noord-Nederland. Op 5 april marcheren vertegenwoordigers van vier van de vijf standaarden door de binnenstad van Groningen. De dag daarna is Leeuwarden aan de beurt (foto). 's Ochtends vroeg arriveren zo'n driehonderd mannen per trein vanuit Groningen. Na aankomst verplaatst het gezelschap zich naar de zalen Schaaf waar men gezamenlijk een kop koffie drinkt. Om 11:00 uur verzameldn de mannen zich en begint mars. Onder toeziend oog van onder meer de Höhere SS- und Polizeiführer Rauter marcheren de mannen, aangevoerd door plaatsvervangend Voorman SS-onderstormleider Wolffram, door de binnenstad van Leeuwarden.
Mars van negen kilometer door Groningen op 5 april 1941.
Duizenden doden
In totaal hebben 17.000 tot 22.000 Nederlanders dienst genomen bij de Waffen-SS, waarvan er circa 3700 tot 5000 gesneuveld zijn. Het aantal leden uit ons land dat het ridderkruis behaalt, de hoogste Duitse militaire onderscheiding, is hoger dan uit enig ander bezet gebied, met uitzondering van Letland. In totaal treden zo'n 50.000 Nederlanders ook bij andere onderdelen in vreemde krijgsdienst.
De motieven van de vrijwilligers om dienst te nemen lopen sterk uiteen. Naast ideologisch gemotiveerde personen bevinden zich onder hen ook veel avonturiers die op zoek zijn naar een uitdaging. Veel van die Nederlandse SS'ers nemen dienst bij de Waffen-SS en worden ingezet aan het oostfront. Feldmeijer (foto) dient in 1941 als onderofficier - hij wil niet als officier - bij de Leibstandarte-SS "Adolf Hitler" in de Balkan en in 1942 en 1943 43 bij de SS-division Wiking in Rusland. Voor zijn optreden bij de Waffen-SS ontvangt Feldmeijer het IJzeren Kruis.
Oorlogsmisdaden
Historicus Evertjan van Roekel bestudeert in het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) dagboeken van Nederlanders die vochten in de SS-divisie ‘Wiking’. In drie daarvan vindt hij schokkende beschrijvingen van moordpartijen op Joden in de Sovjet-republiek Oekraïne. In en rond de stad Tarnopol doen Nederlandse soldaten op 4 en 5 juli 1941 mee aan het folteren, fusilleren en begraven van Joden.
Voor de Nederlandse SS’ers zijn deze moordpartijen iets vanzelfsprekends. Een van hen schrijft in zijn dagboek: ‘Het zal een ieder wel duidelijk zijn dat wij SS’ers onbarmhartig tegen de Joden optreden.’ Een ander herinnert zich, ‘hoe mooi het was om in Tarnopol een opperrabbijn aan de toren van zijn synagoge op te hangen en toen de synagoge in brand te steken.’ Ook in de stad Mariopol houden de SS’ers huis. ‘Mariopol viel in onze handen en de mooiste buit die wij ons hadden kunnen dromen was wel de 13.000 Joden die levend in onze vingers kwamen, maar er natuurlijk niet meer levend uit kwamen.’
Sonderkommando-Feldmeijer
Hoe gewelddadig Feldmeijer werkelijk is blijkt in 1943, als hij terugkeert in Nederland. Op dat moment wordt de strijd tussen het ondergrondse verzet en de Duitse bezetter grimmiger. Na drie aanslagen in Zuidoost Drenthe op SS'ers, vindt Rauter dat hun dood gewroken moet worden met vergeldingsaanslagen.
Rauter geeft Feldmeijer opdracht mannen uit zijn eigen gelederen te selecteren die niet voor moorden terugdeinzen. Onder de codenaam Aktion Silbertanne brengen de moordcommando's van het Sonderkommando-Feldmeijer 45 burgers om het leven. Met name ‘de les van het front’ is daarbij heel belangrijk. Het heeft hem gehard en gesterkt in het idee dat zijn strijd voor een Groot-Germaans Rijk een ‘alles of niets’ strijd is geworden.
Begin 1945 wordt Feldmeijer vooral weer soldaat. Veel NSB-ers en SS-mannen hebben dan al de benen genomen. Feldmeijer niet. Hij smeekt Rauter zelfs of hij een bataljon mag samenstellen om tegen de Canadezen te vechten. Hij krijgt inderdaad het bevel over een bataljon van Landstorm Nederland, nadat hij in januari 1945 in Berlijn nog een verkorte officiersopleiding volgt. Het Bataljon-Feldmeijer is gelegerd in Ruinen en telde 140 soldaten.
Heroïsche staatsbegrafenis
Onderweg naar het front wordt hij bij Raalte dodelijk getroffen hij als zijn auto een Duits konvooi passeert dat juist onder vuur genomen wordt door een Amerikaanse jachtvlieger. Hij wordt toevallig geraakt en sterft op 22 februari in een ziekenhuisje in Raalte, niet ver van het front.
Rauter spreekt op een heroïsche staatsbegrafenis op paleis het Loo. De voltallige top van de NSB is erbij aanwezig en ook Rost van Tonningen. Aansluitend wordt hij in het bijzin van een klein groepje Groningse SS'ers begraven op begraafplaats Esserveld in Haren. Gezien de bloemen op zijn graf, wordt hij daar volgens RTV Noord nog steeds herdacht.
Grootste concurrent Mussert
Niet Rost van Tonningen, maar de veel onbekendere Feldmeijer is de belangrijkste concurrent van Anton Mussert gedurende de Duitse bezetting van Nederland. Dat blijkt uit de biografie ”De voorman van Bas Kromhout (1975), die in 2011 op het onderzoek promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen.
'Mussert was helemaal op Rost van Tonningen gefixeerd en schreef daar zelfs nog over vanuit zijn cel. Daarom heeft Rost zo veel aandacht gekregen. Maar Rost beschouwde Feldmeijer als zijn voornaamste rivaal en Feldmeijer was voor Mussert veel bedreigender. Hij wordt geacht Mussert op het rechte pad te brengen in het belang van de nazificering van Nederland. Toen dat niet bleek te lukken, overwogen de SS-autoriteiten Mussert af te danken en Feldmeijer tot ”Leider” te benoemen.'
Anton Mussert is ingenieur en de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (NSB). Op 7 mei 1945 wordt Mussert gearresteerd in Den Haag en ter dood veroordeeld. Het vonnis van Mussert wordt in cassatie bevestigd op 20 maart 1946. Omdat Mussert weigerde gratie te vragen bij de koningin, doet zijn familie dit voor hem. Op zondag 5 mei 1946 krijgt Mussert het bericht dat het gratieverzoek is afgewezen. Zijn executie vindt twee dagen later plaats.
Uiteindelijk blijft Feldmeijer in zijn conflicten met Mussert en Rost van Tonningen overeind dankzij invloedrijke nazi-Duitsers als Himmler en diens vertegenwoordiger in Nederland Hans Albin Rauter. Het is een intieme kring bekend dat Feldmeijer, die van anderen kadaverdiscipline eist, het zelf niet zo nauw neemt met de regels. Hij drinkt veel, gaat vreemd met andere vrouwen en steekt in beslag genomen geld en goederen in eigen zak. Hij leeft er goed van in zijn Wassenaarse woning. Maar de Duitse nazi's houden hem de hand boven het hoofd.
Feldmeijer is in de ogen van de Duitsers de belangrijkste leider en pleitbezorger van de Groot-Germaanse SS-idealen binnen de NSB, in tegenstelling tot de „softere” en nationalistische Mussert. De voortdurende radicalisering van Feldmeijer lijkt volgens Kromhout op die van terroristen.
Kromhout beschrijft Feldmeijers radicalisering aan de hand van nieuw ontdekte egodocumenten. De opvallendste is het groeiboek van Feldmeijers zoontje, dat de NSB’er sinds diens geboorte bijhield. Kromhout ontdekte het op de website Marktplaats. In het boek staan niet alleen de eerste stapjes, maar ook ontboezemingen over de politieke situatie en vaderlijke vermaningen voor later die helemaal passen bij de nationaalsocialistische wereldbeschouwing. Kromhout: 'Feldmeijer was in tegenstelling tot veel andere NSB'ers geen opportunist, maar een idealist. Hij geloofde oprecht in het nationaal-socialisme en aanbad Hitler als een Messias.'
Anton van der Neut spreekt met Bas Kromhout over zijn boek/onderzoek.
In 'Drenthe Toen' op 22 februari 2015 sprak programmamaakster Sophie Timmer met Bas Kromhout over Henk Feldmeijer.
