Het Nationaal Monument Westerbork wordt op 4 mei 1970 officieel door Koningin Juliana onthuld. Ze neemt daarna samen met prins Bernhard een minuut stilte in acht.(foto). Ondertussen gaat de sloop van de barakken gewoon door.
Het monument staat in het voormalig Kamp Westerbork. Het wordt ontworpen door kampoverlevende Ralph Prins en is bedoeld om de herinnering aan kamp Westerbork levend houden. Eerdere pogingen van de Provincie Drenthe om een monument op te richten stranden, mede door verzet uit de Joodse gemeenschap.
De kunst redt Prins als hij in 1944 met zijn moeder en oma via Westerbork in Theresienstadt belandt. 'Mijn moeder zei altijd dat ik een zondagskind ben', zegt beeldend kunstenaar Ralph Prins (1926). Hij mag van de kampcommandant naar Zwitserland om aan de 'Kunstgewerbeschule' in Zürich te studeren. Na de oorlog ontwerpt hij diverse herdenkingsstekens. 'Monument' was toen nog een te beladen woord.
Aan het eind van de negentig meter lange rails heeft Prins met zo weinig mogelijk middelen willen tonen dat er op deze plek iets verschrikkelijks is gebeurd. De omhoog gekrulde rails drukken de wanhoop uit, ze zijn bewerkt alsof er op geschoten is. De spoorbielzen laten de vernietiging zien. Hoe dichter bij het eind, hoe meer ze versplinterd zijn. De rails rust op 93 bielzen die verwijzen naar het aantal transporten dat vanuit kamp Westerbork vertrekt. Vier bielzen die los liggen van de rails symboliseren vier transporten die van elders naar Oost-Europa vertrekken.
De muur van Drentse zwerfkeien lijkt van een afstand op een stapel schedels. Deze muur sluit het monument als het ware voor het oog af. Daarvoor het stootblok, vlak bij de plaats waar ook in de oorlog de spoorlijn van Hooghalen naar het kamp haar eindpunt vond. Het authentieke stootblok dat nu nog steeds achter de muur ligt, heeft Prins bewust niet willen gebruiken. Dat geldt overigens voor alle materialen van het monument: niets is afkomstig uit het kamp zelf, ook de rails niet.
Jaarlijks worden bij het Nationaal Monument Westerbork op 4 mei herdenkingsbijeenkomsten gehouden. Deze worden ieder jaar door duizenden belangstellenden bijgewoond. Ralph Prins (88) overlijdt op 23 januari 2015, terwijl op het voormalige kampterrein het lezen van de namen van de 102.000 slachtoffers gaande is.
Het Nationaal Monument Westerbork is eigendom van de provincie Drenthe. Tenminste dat dacht directeur Dirk Mulder van het Herinneringscentrum tot 2011. Provincie Drenthe en Herinneringscentrum Kamp Westerbork voeren dat jaar een discussie over de kosten van groot onderhoud aan het Nationaal Monument Westerbork. Volgens Mulder beheert hij het monument op verzoek van de provincie. Tot grote verrassing van Mulder blijkt dat niet de provincie maar Staatsbosbeheer eigenaar is van het monument.
Op 24 juni 1970 is Koningin Juliana alweer terug in Hooghalen. Ze opent de radiotelescoop van de radiosterrenwacht Westerbork en vliegt met een helikopter langs de veertien enorme schotels, die op een deel van het voormalige kampterrein staan. Het is dan de meest gevoelige radiotelescoop ter wereld en de opvolger van de Dwingeloo Radiotelescoop uit 1956. Het gaat erom inzicht te krijgen in ontstaan en verdwijnen van sterren. Zingeving en rust (radioluwte) gaan in de praktijk prima samen.
In 1985 is Juliana ook al bij het monument, dan nog als prinses.
Gesteggel over monument 2011
Nationaal Monument Westerbork opgeknapt 2013
Monument voormalig kamp Westerbork gerenoveerd 2012
Beelden de 25ste Dodenherdenking op 4 mei 1970: Koningin Juliana en prins Bernhard leggen een krans bij het Nationaal Monument op de Dam te Amsterdam. In het begin van de avond nemen Juliana en Bernhard deel aan de stille tocht bij het door Juliana die dag onthulde herdenkingsmonument in het voormalige kamp Westerbork, waar ze ook nog langs de dan nog bestaande barakken loopt.
