Op 12 april tal van gevechten rond bruggen Oranjekanaal
Het B squadron van de Fort Garry Horse, onder leiding van kapitein Theobald, krijgt die 12e april om 11.00 uur opdracht om de Hoogeveensche Vaart over te steken en op te trekken naar Zwiggelte. Van daaruit zouden de tanks samen met het Essex Regiment een aanval op Assen uitvoeren. (foto tank passeert herstelde brug Anreeperdiep in Hooghalen).
Vanuit Beilen rijden drie gevechtswagens de weg Beilen-Hijken af, waarbij zij in Hijken op twaalf Duitsers stuiten, die zich aan de noordzijde van het Oranjekanaal hebben ingegraven. Ze krijgen versterking van Sherman-tanks die vanaf de Halerbrug langs het Oranjekanaal naar Hijken rijden (unieke Canadese foto strijd Oranjekanaal).
Het gevecht bij de 'derde brug' in Hijken duurt tien minuten, er sneuvelen drie Duitsers en een Canadees. Zes boerderijen in Hijken gaan in vlammen op. Het is één grote vuurzee, koeien worden hals over kop de wei in gejaagd. Bij Hooghalen stuit men andermaal op Duitse tegenstand. De aanval op Hooghalen wordt ondersteund met granaatvuur van een batterij dat staat opgesteld bij de Zwiggelterbrug, op de weg van Westerbork naar Hooghalen. Een Duitse motorrijder wordt door een granaat geraakt en overlijdt ter plaatse. Korte gevechten zijn er ook bij die Zwiggelterbrug en de brug bij Zuidvelde. Het Oranjekanaal wordt als hindernis snel genomen.
Zeventig jaar na de bevrijding wordt bij de festiviteiten rond 'The Final Push' een monument voor de Canadees John Kibzey uit Bienfait onthuld, die op 21-jarige leeftijd sneuvelt bij de strijd om de Zwiggelterbrug. De broers van 89 en 79 jaar uit Canada zijn daarbij. 'We wisten alleen dat hij in Nederland was omgekomen,' vertelt Walter Kibzey. 'Vlak voor zijn uitzending naar de overkant van de plas kwamen we elkaar nog tegen. Dat was de laatste keer dat ik hem heb gezien', vult broer George aan. Tot 2015 werd gedacht dat Kibzey op het erf van de familie Dijk in Oranje is gedood, maar dat is dus niet waar en dus staat de naam ook foutief op een gedenksteen in Oranje. Wie dan wel in Oranje gesneuveld is, blijft vooralsnog onbekend.
Na één minuut stilte klinken op 2 april 2015 bij de brug in Zwiggelte de volksliederen van Canada en Nederland. Vervolgens verwijderen de broers de Canadese vlag waardoor het monument zichtbaar werd. Het monument bestaat uit een steen met daarop een plaquette met daarop: John Kibzey, 21 jaar, zijn regiment, de datum 12 april 1945 en de tekst 'Hij liet zijn leven voor onze vrijheid'.
Hooghalen
Tijdens het gevecht om Hooghalen worden twee Canadese tanks getroffen door pantservuisten en vernietigd. Een van deze pantservuisten wordt op een afstand van tien meter afgevuurd door een Duitser die achter een heg ligt. Tijdens de gevechten in en bij Hooghalen sneuvelen zes Canadezen en zouden 27 Duitsers zijn gedood (foto: de zes graven). Verder worden 17 huizen en boerderijen totaal verwoest en een groot aantal beschadigd. In de nacht van 12 op 13 april 1945 wordt Assen bevrijd. Westerbork, Grolloo en Borger zien op 12 april de laatste Duitser vertrekken.
Overleden Duitsers gemeente Beilen en Westerbork
Uit informatie van de Duitse begraafplaats in Ysselsteyn blijkt dat er vanuit de gemeente Beilen in totaal 35 Duitsers daar zijn herbegraven. Van 22 is de identiteit niet bekend. Daaronder veel soldaten van de Kriegsmarine. Bi Laaghalen sneuvelen op 12 april twaalf Duitse soldaten, die worden begraven in een massagraf op de algemene begraafplaats in Beilen. Ook op de Markt, in de Havenstraat en in Brunstinge liggen Duitsers. Onder de slachtoffers is ook een piloot: Gerd Swegman. Verder wordt in 1946 nog een veldgraf geruimd aan een zandweg bij de boerderij van Oldenbeuvink. Op het grondgebied van de gemeente Westerbork zijn na bevrijding tien Duitsers begraven, waarvan er zeven geïdentificeerd zijn. Bijna allemaal sterven ze bij de gevechten langs het Oranjekanaal bij Zwiggelte en Orvelte.
Assenaren vechten mee met geallieerden
Onder de Canadese bevrijders bevinden zich ook twee Assenaren. Luitenant-kolonel Jaap Staal en tweede luitenant Johan G. Nijssen. Staal vertrekt in 1937 van Assen naar Zuid-Afrika. Hij meldt zich in 1941 als oorlogsvrijwilliger in Engeland. Hij wordt opgeleid als verbindingsofficier. Hij wordt gedropt in Nijmegen, maar trekt zich daarna terug naar Brussel. Daar ontmoet hij plaatsgenoot Nijssen, die door de Duitse linies is geslopen. Ze zijn eerst samen onderweg met de Poolse bevrijders, o.a. bij Kamp Westerbork. Daarna voegen ze zich vanaf Zuidwolde bij de oprukkende Canadezen. Op 13 april om zeven uur 's morgens staan ze in Assen op het voor hen zo vertrouwde Stationsplein.
Assen
De Canadezen trekken ook vanuit Graswijk via de Beilerstraat Assen binnen met zwaar materieel. Op de foto zichtbaar de marechaussee-kazerne aan de Beilerstraat 155, die 's nachts in de vuurlinie ligt. Langs de voorkant van de tank staat een jeep die ongeveer op de plaats staat van een loopgraaf van de Duitsers. Er zijn in Assen enkele vuurgevechten in de Molenstraat en de Sluisstraat, waarbij een burger sneuvelt, en bij de Groningerbrug. Bij de Groningerdwarsstraat sneuvelen een Canadees en vier Duitsers. Er zijn Duitse versterkingen geregeld voor Assen, maar die komen veel te laat en blijven in Groningen. De Duitsers haasten zich in allerijl richting stad Groningen. Om tien uur is de stad verlaten.
Aan het eind van de middag rijdt een Canadese verkenningseenheid met pantserwagens door Onnen en Haren gevolgd door een verwarring veroorzakende Duitse patrouille! Op de avond van de 13e april bereiken de voorste eenheden van de 4e Infanterie Brigade de zuidwestelijk gelegen buitenwijken van de stad Groningen. Corrie Goes, die als gids op een Canadese carrier zit, wordt de volgende ochtend bij Haren zo ernstig getroffen dat hij korte tijd later aan zijn verwondingen bezwijkt. De Canadezen zetten een tentenkamp op aan de Rijksstraatweg als Haren op 14 april na een laatste schotenwisseling bij ’t Huis de Wolff echt is bevrijd. Bij het oversteken van die weg wordt schooljongen Fokko Eisses overreden door een Canadese tank en overlijdt later ook aan zijn verwondingen.
Uit informatie van de Duitse begraafplaats in Ysselsteyn blijkt dat er toch tientallen Duitsers rond Assen zijn gesneuveld op of rond de 15e april. Op de algemene begraafplaats worden twee massagraven gevonden, die beide door de Duitsers zelf zijn gegraven.In de ene liggen negen soldaten, in de andere 28. Drie doden komen uit de periode 1940-1942. Onder de begraven slachtoffers is ook NSB-er G.J.M. van der Lugt (in Duits uniform). Uiteindelijk worden 40 lichamen uit Assen overgebracht naar Ysselsteyn, 26 zijn onbekend gebleven. Onder de bekenden ook twee Nederlanders van het NSSK (Caris en De Kroon), die zijn gesneuveld bij Staphorst.
De 6e Brigade zit al snel voorbij Assen en wordt door de 4e Brigade ingehaald die vanuit zuidelijke richting de aanval op de stad Groningen opent. Op 13 april stuurt Commissaris van de Koningin mr. R.H. de Vos van Steenwijk zijn telegram aan koningin Wilhelmina met daarin de mededeling dat nu een groot deel van de provincie Drenthe is bevrijd. Die dag wordt Zuidlaren bevrijd. Die dag blokkeren de Duitsers de opmars van de Canadezen door de brug over de Drentse Aa op te blazen. De Canadezen moeten een omweg maken, via het vliegveld Eelde. Ondertussen trekt Polen via Annen en Zuidlaren het dorp Noordlaren binnen en trekken vervolgens richting Glimmen. Het is wel zoeken want alle plaatsnaamborden zijn weggehaald.
Tank zakt weg in veen bij Paterswolde
Een bewoner van de Reigerlaan in Paterswolde wil de de zomer van 1945 graag varen met zijn motorbootje en ruilt met Canadese soldaten een liter jenever tegen 100 liter benzine. Ze komen dat brengen met een hele Shermantank van dertig ton, die aan het einde van de weg direct wegzakt in de veengrond. Ook een tweede tank, die de andere los moet trekken komt vast te zitten. Een derde tank lukt het uiteindelijk om van grote afstand en vaste grond de tweede tank los te trekken, maar de eerste tank is niet meer te redden en zakt weg in het veen.
Sietse Dunning uit Haren hoort in 2016 bij toeval over het verhaal en besluit het verder uit te zoeken. Onderzoek met een bodemradar en metaaldetectoren wijst uit dat de tank er nog steeds is, op vijf meter diepte op grondgebied van de gemeente Tynaarlo. Onderzoek met een bodemradar laat in april 2017 zien dat drie tot vier meter onder de grond een gat zit. Dat gat zit precies op de plek waar volgens foto's en getuigen in 1945 de tank is weggezakt. Ook is op de radarbeelden een massief voorwerp van een meter bij een meter te zien. 'Het kan zijn dat we de koepel of de loop van de tank zien', zegt onderzoeker Niels Woltman van Geomaat. 'Om meer duidelijkheid te krijgen willen we nog een onderzoek uitvoeren met een magnetometer om te zien of het een metalen voorwerp is.' Een gerestaureerde Shermantank is tussen de 250.000 en 500.000 euro waard. Volgens Dunning zou het mooi zijn om de tank op te graven en als monument te gebruiken. Het twee provinciën-punt, op de hoek van de Groningerweg en de Meerweg, is volgens hem een mooie plek.
W. Kruijer uit Kropswolde is elf jaar als hij toekijkt. 'Het ging in totaal om drie tanks die op een onderlinge afstand van ca. tien meter in het veen waren weggezakt. De foto’s geven duidelijk aan hoe de situatie ter plaatse was. Dat de Canadezen eerst hebben geprobeerd het ongeval onderling op te lossen is ook duidelijk. Uiteindelijk werd besloten er een monster takeltank bij te halen, die met lieren op grote afstand probeerde de tanks uit het veen te trekken. Dit bleek een onmogelijk zaak, de dikke staalkabels knapten. Daarna werd besloten de Reigerlaan te verharden met het grove puin dat bij het vliegveld vrij kwam, daar zijn ze met vrachtwagens wel enkel weken mee bezig geweest en de Reigerlaan werd daardoor zeker zo’n 40 cm opgehoogd. De in die tijd geïnterneerde NSB’ers werden ingeschakeld om het puin te egaliseren. Toen de weg klaar was kwam de monster takeltank terug en kon nu zonder gevaar om ook weg te zakken de tanks veel dichter benaderen en ze uit het veen bevrijden.Wat mij betreft kan een nader onderzoek dan ook rustig achterwege blijven, die derde tank zal aan de Reigerlaan niet worden gevonden.
Geallieerde tank passeert vernielde Duitse auto bij Peelo
Feest bij ziekenhuis Assen
Bevrijders Assen op Kerkplein
Duitse gevangenen worden afgevoerd langs firma Scheerder en hotel De Jonge in Brinkstraat in Assen.
Huisarts Offereins
Huisarts Offereins maakt tijdens de bevrijding van Assen op 13 april 1945 een filmpje. RTV Drenthe doet in 2010 een oproep om foto's en filmbeelden aan te leveren van de bevrijding, dan 65 jaar geleden. Op de oproep reageert de zoon van Offereins. De arts krijgt van een verzekeringsbedrijf, dat een rekening niet kan betalen, een filmcamera. Als de Canadezen Assen binnentrekken, bewijst de camera zijn nu historische waarde.
Provinciale Drentsche en Asser Courant van 8 mei 1945
Verbod reizen naar andere provincies in mei 1945
Koningin Wilhelmina en prins Bernhard bezoeken na de bevrijding in 1945 Assen. De historicus Ivo Schöffer schetst Wilhelmina als een kordate vrouw, hooghartig en driftig soms, altijd actief en plichtsgetrouw. Prins Bernard ss nauw betrokken bij de oprichting van het Nederlandse Regiment Stoottroepen dat ontstaat vanuit het verzet. 13 Infanterie bataljon (Air Assault) Regiment Stoottroepen Prins Bernhard is sinds 2002 de volledige naam van het bataljon gehuisvest op de JWF kazerne in Assen. Op de kazerne in Assen wordt over deze eenheid een museum geopend. Het 13 Bataljon is onderdeel van 11 Luchtmobiele Brigade.
Dagboek van een verongelukte tiener
De 15-jarige Wim Alting uit Vries wordt kort na de bevrijding in het bijzijn van zijn oudere broer door een Canadees voertuig overreden en overlijdt. De historische vereniging 'Oud Vries' komt in 2010 in het bezit zijn unieke dagboek, bijgehouden in oktober en november 1944. Naast het dagboek heeft een aantal bijna perfecte tekeningen en technische beschrijvingen van vliegtuigen uit de oorlogsjaren nagelaten. Zijn broer en zus(85 en 75 jaar oud) hebben het de vereniging geschonken.
Oorlogsplaquette HBS Assen
In de oude HBS in Assen, het huidige pand van RTV Drenthe, wordt op 9 december 2013 een plaquette onthuld met namen van leerlingen en oud-leerlingen die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog
De plaquette stamt uit 1946 en hangt jarenlang in de hal van de HBS. Rond 1972 gaat de plaquette naar het gebouw van de Openbare Scholengemeenschap Assen (O.S.A.) aan de Groen van Prinstererlaan, tegenwoordig het Dr. Nassau College, afdeling Quintus. De plaquette krijgt daar een plaats in de hal van de hoofdingang. Vanwege de nieuwbouw op de plek van het Dr. Nassau College wordt een actie opgezet met als doel de plaquette weer naar de oude HBS te halen. En dat lukt dus.
De marmeren plaat wordt geplaatst in de hal en officieel onthuld door Betsy van Lessen, oud-lerares Franse taal en Marinus Winnink, oud-leerling van de voormalige Rijks HBS aan de Beilerstraat. Het heeft de titel 'Voor onze doden uit de oorlogsjaren 1940 – 1945’ en telt aanvankelijk 48 namen. Later zijn er vier namen weer verwijderd van studenten die helemaal niet dood waren.
Dagboek Duitse officier Otto Specht
De Duitse officier Otto Specht houdt tijdens de laatste chaotische oorlogsdagen een dagboek bij. Het dagboek is in april 2011 officieel gepresenteerd in Fluitenberg. In het boekje doet Specht verslag van de pogingen om de geallieerde opmars in Drenthe te stoppen en van de vlucht van zijn eenheid van Hoogeveen naar Zoutkamp. Het boekje dat in 2008 is ontdekt is een zeldzaamheid. Bronnen over de aftocht van de Duitsers, geschreven vanuit de verliezende partij zijn er bijna niet. Het notitieboekje van Otto Specht is in opdracht van het Drents Archief bewerkt door historicus Klaas Timmer uit Gieten.
In de oude HBS in Assen, het huidige pand van RTV Drenthe, wordt op 9 december 2013 een plaquette onthuld met namen van leerlingen en oud-leerlingen die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog
