Verzet en verraad

Executies op het Zeijerveld





Het oorlogsmonument Zeijerveld in Zeijen (gemeente Assen) is opgericht ter nagedachtenis aan twee verzetsmannen die hier op 18 september 1944 zijn gefusilleerd: Albert Bijlsma en Roel Oosting.

Roel Oosting uit Westdorp (foto) is lid van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers (L.O.). Hij bevoorraadt onderduikers in Assen en omgeving met bonkaarten en voedsel. Als het werk in Assen voor hem te gevaarlijk wordt, omdat hij al eens is aangehouden, wil hij van plaats ruilen met Albert Bijlsma uit Doetinchem.

Tijdens het inwerken van Bijlsma worden beide mannen opgepakt met een illegale radio in Assen. Oosting, die bij de familie Taatgen aan de Steendijk is ondergedoken, zegt bij het beestachtige verhoor in Assen dat hij in een hol in de bossen bij Norg woont. Als hij deze plek niet kan aanwijzen, worden de verzetsmannen in het Heukersbosje gefusilleerd.

Wachtmeester Sander van Droffelaar (35) uit Amsterdam, gedetacheerd bij de SD, en zijn bijna vaste SD-kompaan Jan Lamberts (31) uit Norg - was wachtmeester in Assen - geven na de oorlog toe geschoten te hebben en worden in januari 1949 ter dood veroordeeld. Later dat jaar op 16 november is de doodstraf van beide mannen voltrokken. Daarbij woog ook zwaar dat de twee zeven mannen neerschoten bij een hol op de heide bij Doldersum, die waren gevlucht uit een arbeidskamp in Vledder.


Gerard Taagen: 'Wij hadden een onderduiker in huis, oom Roel noemden wij hem. Hij werd gepakt en is zwaar gemarteld. Hij heeft nooit de naam van mijn vader genoemd, maar werd zelf wel vermoord.'



Het monument komt in 2015 in het nieuws, als Gerhard Taatgen uit Vries een brandbrief stuurt naar burgemeester Marco Out van Assen. Het monument staat er verwaarloosd bij. 'Het lijkt of hier nooit iemand komt. Er moet nodig iets aan gebeuren,' zegt Taatgen. Nog voor de herdenking op 13 april wordt het opgeknapt.


Dominee Lourens Touwen vermoord op Zeijerveld

Marineofficier en dominee Lourens Touwen uit het Friese Makkum. Hij trekt zich het lot van de Joden en andere onderduikers aan. Hoewel de kerkeraad waarschuwt dat: 'Hij zich moest onthouden van arbeid die hem en de kerk in gevaar mocht brengen', kan men zijn illegale werkzaamheden niet keren.

Touwen zet een organisatie op in Wonseradeel, onderdeel van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers. Samen met de Hervormd collega ds A.E. van Baalen en pastoor L.H.L. de Jong is hij actief betrokken bij het verbergen van Joodse burgers. Daarnaast zit hij in het verzet onder de schuilnaam "Koorden" en behoort tot de LO-Wonseradeel.


Touwen probeert in augustus 1944 met losgeld een medewerker bij de SD in Leeuwarden vrij te krijgen. Hij belandt nog diezelfde dag in het SD-bolwerk Scholtenshuis in Groningen en wordt zwaar verhoord. Plannen om hem daar te bevrijden mislukken, omdat Touwen via een achterdeur door de SD wordt per taxi afgevoerd naar Vries. Ook krijgen de Friezen geen steun van de Groningers, die vrezen dat uit wraak een verzetsman uit Stadskanaal geëxecuteerd wordt.

Vervolgens wordt Touwen samen met de L.O.-koerierster Cornelia Johanna van de Berg - van der Vlis, bekend onder haar schuilnaam Annie Westland en op 9 augustus in Utrecht met belastende papieren gearresteerd, op 8 september op het Zeijerveld door SS-hauptscharführer Helmut Johann Schäper doodgeschoten.

Schäper wordt na de oorlog verantwoordelijk gehouden voor 25 executies. De zitting is op 16 mei 1949 (foto links Schäper en rechts rechtbankpresident Feith). Schäper wordt veroordeeld tot zestien jaar gevangenisstraf (met aftrek). In 1955 wordt hij over de grens gezet.



Op 27 september 1944 worden bij toeval de lichamen door een jachtopziener gevonden. Ze worden anoniem ter plaatse begraven. De SD meldt in de eigen boekhouding alleen dat de twee gevangenen met onbekende bestemming zijn vertrokken, waardoor families lang in onzekerheid blijven.
Pas als begin oktober 1945 de identificatiedienst in Makkum langs komt met kledingstukken en een sleutel, die van de kerkeraadskamer blijkt te zijn, dringt het drama daar in volle omvang door. De twee slachtoffers worden in januari 1946 herbegraven.

Ook op deze fatale plek staat sinds 1994 een monumentje met bronzen plaquette in het bos De Strubben aan de Peesterweg. Touwen krijgt in 1987 postuum de Yad Vashem-onderscheiding. Naar ds Touwen is een straat vernoemd in Makkum, de ds L. Touwenlaan. Naar 'Annie Westland is in Leeuwarden een straat vernoemd.



Aflevering uit serie 'Week van de bevrijding' RTV Drenthe 2017.