In 1970 wordt het Nationaal Monument op het voormalige kampterrein door Koningin Juliana onthuld. Het monument, een ontwerp van Ralph Prins, bestaat uit een veertig meter lange spoorlijn, 97 bielzen, omhoog gebogen rails, twee stootblokken, vuile en schone kiezels, een muur van Drentse keien en een tweetal tekstplaten.In 1974 wordt een vitrine met informatievoorziening op het terrein geplaatst, twee jaar later volgt een maquette. Aanvankelijk bestaat alleen het idee op het monument beter toegankelijk te maken.
Nederlands Jad Wasjeem op de Drentse heidevelden
In 1979 wordt door werkgroep, bestaande uit mensen op persoonlijke titel, echter besloten tot de bouw van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. In juni 1981 wordt de plek in Hooghalen bekend. De kosten worden dan geraamd op een miljoen gulden. De provincie, maar vooral het Rijk dragen de kosten. De werkgroep moet zelf zorgen voor de exploitatielasten. Het wordt volgens het Nieuwsblad van het Noorden een kopie van de Nederlandse expositie over 300 jaar Joden in Nederland op het terrein van voormalig concentratiekamp Auschwitz, aangevuld met de historie van Kamp Westerbork. Daartoe heeft de Tweede Kamer vrijwel unaniem een motie aangenomen: de expositie of een replica daarvan - bestaande uit twaalf panelen - moet ook in Nederland te zien zijn op of nabij het terrein van het voormalige Kamp Westerbork: volgens het Nieuw Israëlietisch Weekblad een 'Nederlands Jad Wasjeem op de Drentse heidevelden'. De werkgroep vraagt zich wel of of je recht doet aan de geschiedenis door prominent te vertellen over verzet tegen de Jodenvervolging. In de media is geen kritisch woord te lezen of te horen, al is het wel raar dat het zo lang heeft geduurd.
Op 12 april 1983 opent Koningin Beatrix het herinneringscentrum. Vanaf 1983 staan herinnering, herdenking en bezinning daar volgens het Herinneringscentrum centraal. Zonder die uitgangspunten te verlaten evolueert het museum in een dynamisch centrum, waarin educatie een wezenlijke plaats inneemt. Na drie maanden meldt het Nieuwsblad van het Noorden op 25 juli 1983 al de komst van 25.000 bezoekers. Het bezoekersaantal stijgt nog steeds: van 40.000 in de eerste jaren naar een record van 148.500 in 2014 en 172.000 in 2015.
Sinds 1 januari 1986 is leraar en historicus Dirk Mulder uit Wildervank eindverantwoordelijk voor het centrum. Dertig jaar later is hij dat nog. Mulder gaat er in januari 2016 in de Volkskrant vanuit dat op het kampterrein het dubbele aantal komt. ‘Naarmate we verder van de oorlog wegraken, neemt de belangstelling ervoor toe. Ik denk dat we de afstand nodig hebben gehad om ons echt te realiseren wat die tijd heeft betekend, voor onze samenleving maar ook voor mensen persoonlijk. We zijn ons er van bewust geworden dat de traumatische ervaringen zijn doorgegeven van generatie op generatie.’ En dat te bedenken dat historicus Lou de Jong voorspelt dat in het lustrumjaar 1985 het laatste massale bevrijdingsfeest wordt gevierd.
(Nieuwsblad van het Noorden 25 juli 1983) Mulder heeft er nooit over gepiekerd van baan te veranderen. Hij beleefde heus mindere perioden op zijn werk, twee keer kreeg hij ook de vraag of hij ergens anders museumdirecteur wilde worden, maar Mulder bleef. Hij is een gereformeerde jongen uit de Groningse veenkoloniën die van huis uit meekreeg dat hij iets in de wereld moest betekenen. Hier is hij op zijn plek. 'Je kunt niet nabootsen wat de overlevenden hebben meegemaakt, laat staan dat je hun angst en wanhoop kunt voelen.'
Dertig jaar is Mulder intensief bezig met de Holocaust, maar zijn mensbeeld is er niet door veranderd, zegt hij in de Volkskrant. 'Ik ben me er alleen bewuster van geworden dat je als mens ongelooflijk diep kunt zinken door een radertje te worden in zo'n vernietigingssysteem. Maar je hebt ook degenen die boven zichzelf uitstijgen.' Neem Salo Carlebach, een Joodse vluchteling uit Duitsland die in Westerbork lesgaf aan oudere kinderen. Toen de kinderen op transport moesten, ging hij vrijwillig mee. Het werd zijn dood.
In zijn begintijd bij het Herinneringscentrum wilde Mulder vooral uitzoeken wat er in het kamp was gebeurd. Intussen houdt hij zich meer bezig met andere vragen, bijvoorbeeld hoe het zo ver heeft kunnen komen. 'Het gaat er niet om dat je weet of er in Westerbork dertig of vijftig SS'ers rondliepen. Het is belangrijker te beseffen welke processen hebben geleid tot de Holocaust. Wat gebeurde er in Amsterdam, in Wildervank, in Middelburg? Hoe is het mogelijk dat toch vrij eenvoudig één groep uit een gemeenschap is gehaald en weggevoerd?' Zijn conclusie in de Volkskrant: het allerbelangrijkste is dat een volk zich niet laat leiden door angst.
25-jarig bestaan
In het Herinneringscentrum wordt in april 2008 uitvoerig stil gestaan bij het 25-jarig jubileum. In dat jubileumweekeinde kan het publiek gratis naar binnen voor het jubileumprogramma, waarbij een aantal overlevenden opnieuw hun persoonlijke verhaal doen. Ook wordt een cheque van 3300 euro uitgereikt aan het herinneringscentrum. Het gaat hier om de opbrengst van de benefietwedstrijd tussen FC Emmen en FC Groningen, die in 2007 op het terrein van VKW is gespeeld. Het 25-jarig jubileum van Kamp Westerbork trekt zo'n 25.000 bezoekers.
Telegraaf 2 juni 1987
Uitbreiding nodig door grote belangstelling
Het museum wordt volgens Dirk Mulder - op de foto ondervraagt door Andries Ophof van RTV Drenthe - te klein. 'We zijn uit ons jasje gegroeid. Het gebouw is gewoon te klein om op een fatsoenlijke manier bezoekers te ontvangen en dat geldt voor individuele bezoekers als groepen. Er waren veel momenten dat het te druk was en dat je de tentoonstelling niet goed kon zien.Er zal een duidelijke verandering komen. De bezoekersstromen worden gescheiden. Scholen krijgen een eigen tentoonstelling in een aparte ruimte. De bestaande tentoonstelling moet ook vergroot worden.' Ook het museumcafé wordt aangepakt, want de keuken heeft ook ernstig ruimtetekort.
Architect Reinier Gerritsma krijgt de klus, hij was ook betrokken bij de verbouwing van het centrum in 1999. Gerritsma ontwierp ook het gemeentehuis van Midden-Drenthe.De verbouw/uitbreiding begint naar verwachting in de tweede helft van 2017 wanneer de planvorming en financiering afgerond is. Het museum blijft tijdens de verbouwing open. Mulder in februari 2016 in het Dagblad van het Noorden: 'We willen een beroep doen op de gemeente, provincie, maar ook Brussel zou kunnen bijdragen. Ik ben optimistisch en ga de boer op met de plannen.' Vanaf 20 april 2016 ligt er een nieuw fietspad om het kampterrein en worden fietsers en huifkarren van de doorgaande weg over het terrein geweerd. Dirk Mulder en gedeputeerde Henk Brink openen het pad (foto). Brink opent in juli 2016 een busdienst tussen het NS station in Assen en Herinneringscentrum Kamp Westerbork.
Recordjaar 2015
Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork sluit 2015 af met een recordaantal bezoekers; meer dan 172.500 mensen bezoeken het museum, daardoor één van de best bezochte musea van Noord Nederland. In het recordjaar organiseert het Herinneringscentrum evenementen als De 102.000 Namen Lezen en de Herdenking 70 jaar Bevrijding kamp Westerbork. Hierdoor krijgt het museum regionale, nationale en internationale aandacht van de pers. Omdat het kampterrein vrij toegankelijk is, kan het Herinneringscentrum slechts een schatting geven van de bezoekerscijfers voor deze historische plek. Het Herinneringscentrum vermoedt dat in 2015 ongeveer 500.000 mensen het terrein van Kamp Westerbork bezoeken. Tijdens de Dodenherdenking op 4 mei 2015 lopen zo’n 8000 mensen mee in de stille tocht over het kampterrein, dat zijn bijna 2000 bezoekers meer dan in 2014.
Drents Diep Herinneringscentrum 1998
25 jaar Herinneringscentrum Kamp Westerbork in Drents Diep (2008)
TV beelden jubileum Herinneringscentrum 2008
TV Drents Diep jubileum Westerbork 2008
Reportage aanbieden geld benefietwedstrijd 2008
30 jaar Herinneringscentrum Kamp Westerbork door de lens van Sake Elzinga
Fotograaf Sake Elzinga is er 1983 al bij als fotojournalist voor het Noord Nederlands Persbureau. Vanaf dat moment legt hij alle belangrijke gebeurtenissen rond 'kamp Westerbork' vast, de laatste jaren niet alleen voor de media, maar ook als vaste fotograaf voor het Herinneringscentrum. In de tentoonstelling 'Meer dan een herinnering' laat Elzinga in 2013 zijn keuze zien uit de vele duizenden journalistieke en artistieke opnames die hij in die dertig jaar heeft gemaakt over o.a. de jaarlijkse 4 mei herdenking op het kampterrein.
Toekomstplannen in 2011
Drents Diep kijkt in 2011 voorafgaande aan staatssecretaris Veldhuizen van Zanten van VWS naar de toekomstplannen van herinneringscentrum Kamp Westerbork. Wat gaat er gebeuren met de voormalige woning van de kampcommandant en hoe zou het terrein er eigenlijk uit moeten zien?
