Anne Frank wordt in 1929 geboren in een Joods gezin in de Duitse stad Frankfurt am Main. In de zomer van 1933 vlucht het gezin naar Amsterdam. Hitler wil in dat jaar in Duitsland aan de macht gekomen en maakt een begin met zijn politiek Joden uit het land te verdrijven.
Het gezin krijgt een woning in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Anne gaat daar naar school en leert Nederlands spreken. Na de bezetting in mei 1940 neemt de Duitse overheid ook in Nederland maatregelen om Joden af te zonderen van de rest van de bevolking.
Juli 1942 naar Westerbork
Voor Anne is het een ingrijpend moment als zij afscheid moet nemen van haar medeleerlingen en onderwijzeres en overgeplaatst wordt naar een Joodse school. Joden moeten een davidsster dragen, zodat zij herkenbaar zijn op straat. Bij bioscopen, cafés of theaters verschijnen bordjes 'Voor Joden verboden'.
Vanaf juli 1942 zet de Duitse bezettingsmacht in Nederland een grote operatie in gang om de Joden af te voeren naar Oost-Europa. Joodse gezinnen krijgen het bericht dat ze hun koffers moeten pakken om daar te gaan werken. Ze worden van huis opgehaald, op de trein gezet naar het doorgangskamp Westerbork en van daaruit naar vernietigingskampen in Oost-Europa gebracht.
Het gezin Frank duikt in 1942 samen met vier andere mensen onder in een huis achter het bedrijf van vader Frank aan de Prinsengracht in Amsterdam. Daar begint Anne aan haar dagboek waarmee ze na de oorlog bekend wordt. Ze schrijft over haar ervaringen als jong, ambitieus meisje op een benauwd kamertje. Later - als ze weer vrij is - wil ze schrijfster worden. Twee jaar lang weet de familie zich voor de Duitsers te verbergen, maar dan worden ze in ruil voor geld verraden en op 4 augustus 1944 opgepakt.
Anne Frank: de enige beelden van haar
Bij aankomst in Kamp Westerbork op 8 augustus 1944 worden ze doorgestuurd naar de strafbarakken. Deze barakken zijn een gevangenis in een gevangenis; gereserveerd voor opgepakte onderduikers en van verzet verdachte joden. Hier krijgen zowel de mannen als de vrouwen een armband met de letter S. De S van 'strafgeval'.
Rosa de Winter zit ook gevangen in Westerbork en ontmoette daar de familie Frank. Dit vertelt zij in na de oorlog aan een Duitse journalist over het contact met de Duitse onderduiker Peter van Pels die ook in het Achterhuis zat.
'Ik heb Anne Frank en Peter van Pels in Westerbork gezien. Ze waren altijd samen. (...) Anne was mooi in Westerbork, zó stralend dat het op Peter overging. (...) Misschien mag ik niet zeggen dat haar ogen straalden. Maar ze hadden een warme gloed, begrijpt u? En ze was zo vrij in haar bewegingen en in haar manier van kijken dat ik me afvroeg: "Is ze dan toch gelukkig?" Ze wás gelukkig in Westerbork, hoewel dat nauwelijks te begrijpen is.'
De familie Frank zit op 13 september 1944 in het laatste treintransport dat van Westerbork met 1019 mensen naar Auschwitz rijdt. Daaronder alle acht onderduikers uit het achterhuis.
In elke wagon worden ongeveer 70 gevangenen geperst. Mannen, vrouwen, kinderen, jong, oud, gezond, ziek. De meeste gevangenen moeten staan. Het lukt de familie Frank om bij elkaar te blijven. Lenie de Jong van Naarden zit ook in die trein en herinnert zich: 'Heel velen, ook de meisjes Frank, hebben geslapen. Tegen de moeder of tegen de vader aan, alles en iedereen was doodmoe'.
De treinreis duurt lang, drie dagen. In elke wagon staat een emmer, die dienst moet doen als wc. Binnen de kortste keren stinkt het vreselijk. De gevangenen krijgen geen hap door hun keel. Hier sterft een man, daar bezwijmt een oude vrouw, huilende kinderen, het is haast niet meer vol te houden. Ronnie Goldstein-Van Cleef, die ook op het laatste transport vanuit Westerbork zit, kent Anne Frank uit Westerbork en uit Auschwitz, waar ze in dezelfde barak zit. Volgens haar hebbenn moeder Edith Frank en haar dochters het zwaar. Ze zijn nogal onthand en niet in staat zich te behelpen in onverwachte en ongewone omstandigheden.
Dagboek
Eind oktober 1944 worden Anne en en haar zus Margot Frank van Auschwitz-Birkenau naar Bergen-Belsen verplaatst. De 15-jarige Anne Frank sterf daar met haar zus in maart 1945 aan de tyfus, enige weken voordat de Britten het kamp bevrijden. Tenminste dat was de opvatting van het Rode Kruis. Uit onderzoek van de Anne Frank Stichting blijkt in maart 2015 dat ze vermoedelijk een maand eerder zijn gestorven. De zussen hadden al begin februari symptomen van tyfus. Hun moeder komt om in Auschwitz. Vader Otto Frank overleeft het kamp en keert terug uit Polen.
Na de oorlog krijgt Otto Frank van Miep Gies, een vrouw die de familie bij de onderduik hielp, een stapel schriften overhandigt. Het zijn de dagboeken van zijn dochter Anne. Hij gaat er een paar uitgeverijen mee langs en in 1947 werd het dagboek uitgeven onder de titel Het Achterhuis.
Wereldberoemd wordt het na een Amerikaanse toneelbewerking in 1955, net op tijd om het Achterhuis, dat op de nominatie staat om gesloopt te worden, te sparen. Omdat haar dagboeken bewaard blijven, weten we wat het voor een Joods meisje betekende om onder gedoken te zitten. Haar ervaring is uniek en exemplarisch en spreekt daarom miljoenen mensen overal ter wereld aan. De dagboeken van Anne Frank zijn van onschatbare waarde en betekenis, voor het grote publiek én voor de wetenschap. In juni 2009 wordt in het Herinneringscentrum een expositie over Anne Frank geopend, ze zou toen 80 jaar zijn geworden.
Activiteiten
Werkzoekenden uit de Duitse regio Leer en de gemeente Oldambt werken in 2013 samen aan de renovatie van de 102.000 Stenen op het terrein van voormalig kamp Westerbork. Dat is in het kader van het project ‘Op de weg van Anne Frank’. Het project heeft als doel de verschrikkelijke gebeurtenissen tijdens de Jodenvervolging te blijven gedenken en ook regionaal vast te leggen. Daarnaast worden aan Duitse en Nederlandse zijde langs het spoortracé, die loopt vanaf kamp Westerbork, Winschoten en via de Landkreis Leer naar de concentratiekampen in het Oosten, gedenktekens geplaatst en getuigenissen vastgelegd. De markeringen en getuigenverklaringen beperken zich tot het traject Westerbork – Leer.
De 27-jarige actrice Rosa da Silva uit Klazienaveen speelt in 2014 de rol spelen van Anne Frank in de nieuwe voorstelling ANNE in het nieuwe Theater Amsterdam, dat speciaal voor de productie is gebouwd. Rosa da Silva: ‘Het spelen van een icoon als Anne Frank vind ik een hele grote eer. Door het originele dagboek leren mensen Anne opnieuw kennen. En doordat ik haar niet alleen als meisje mag spelen, maar ook als slimme jonge vrouw, hoop ik haar nog dichter bij het publiek te brengen.’
