Kamp Westerbork telt als piek zo’n 17.000 gevangenen in ongeveer honderd bouwwerken. In 1971 worden de laatste barakken van kamp Westerbork afgebroken, nadat de Molukkers het kampterrein verlaten. De historische plek is dan nauwelijks meer herkenbaar. De houten barakken zijn afgebroken en in sommige gevallen verkocht aan boeren. Die hebben de lange wanden meestal doormidden gezaagd en ingekort. (In 1991 poseert Dirk Mulder in het Nederlands Dagblad al met oud-gevangene Jules Schelvis voor een gevonden barak.)
Soms is nog maar moeilijk te zien dat het om onderdelen van een barak uit Westerbork gaat. Het Herinneringscentrum wil ze desondanks graag hebben, om het lege kampterrein weer tot leven te brengen. Als dat bekend wordt stromen de tips binnen. In Zwiggelte wordt een barak gevonden die dienst doet als varkensschuur. In een barak in het Vechtdal liggen stofbalen opgeslagen. De barak van 30 bij 8 meter bestaat uit een grote en kleine kamer met een keukenblok.
Tot op de dag van de brand op 19 juli 2009 lijkt een Westerbork-barak in Veendam ook van klein belang: hij wordt ook gebruikt als schuur en opslag. Het is barak 57 waar Anne Frank en haar zus tijdens hun verblijf in 1944 werken aan de demontage van batterijen. In 1957 is de barak verkocht, gedemonteerd, per trekker vervoerd naar Veendam en daar weer – zij het niet in originele staat – vlakbij de N33 opgebouwd als landbouwschuur.
Na jaren steggelen tussen de gemeente en de eigenaar krijgt de laatste een vergunning voor een nieuwe schuur. De oude batterijensloperij zou in 2009 opnieuw worden gedemonteerd, vervoerd, geconserveerd en weer opgebouwd in Westerbork, maar werd in brand gestoken. De overblijfselen zijn alsnog naar ‘Westerbork’ overgebracht.
Een paar dagen nadat de originele oorlogsbarak in Veendam afbrandt, stromen opnieuw tips binnen over waar nog meer ‘Westerborkbarakken’ zouden staan, tot in Limburg aan toe. Duidelijk wordt hoe belangrijk mensen het vinden dat zo'n barak bewaard blijft en in het kamp komt te staan. Onderzoek van het Herinneringscentrum onder bezoekers laat volgens directeur Dirk Mulder hetzelfde zien. 'Veel mensen, en dat geldt zeker voor jongere generaties, hebben ongelooflijk veel moeite om in een kaal landschap enig beeld te krijgen bij wat zich daar heeft afgespeeld.'
Conservator Guido Abuys neemt elke tip serieus en dus zet hij koers naar Gees en Peize. Gerrit Hilbrands haalt in 1959 een barak naar Gees, om dienst te doen als clubhuis voor de Vrijzinnige Christelijke Jeugd Centrale. In 2010 stellen deskundigen vast dat delen van deze vervallen schuur in een weiland bij Zelhem ook origineel zijn. De originele houten wanden, dakspanten en een deur gaan naar Hooghalen. Werkloze Duitse jongeren helpen deze eerste barak die terugkeert te demonteren. Er staan op dat moment op nog zeven andere locaties oude barakken te wachten op een mogelijke terugkeer naar Hooghalen. Het Herinneringscentrum begint in april 2014 aan de herbouw van de oude kampbarak uit Zelhem. Het gaat om barak 56.
Barak 56 in 2017. Barak 56 heeft vele functies gehad. In het begin is het een woonbarak, vooral voor mensen die slechts kort in het kamp verblijven. In september 1943 wordt deze barak een industriebarak, waar door strafgevangenen bijvoorbeeld batterijen worden gesloopt. Zodra het laatste transport op 13 september 1944 vertrokken is, wordt de barak een opslagplaats voor geroofde goederen, met name radio’s. Tijdens de Molukse periode wordt barak 56 weer een woonbarak, verbouwd tot kleine appartementen, aangevuld met twee gebouwtjes, die dienst doen als keuken.
Herbouw barak uit Zelhem in april 2014
Beelden bouw kamp
Tv item aanpassing kampterrein 24 maart 2010
TV item verplaatsing restanten barak Veendam 31 juli 2009
